«Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης και Κύπρος»

Στη «Θεοκτισμένη χαλκοφωλιά», τη «σιωπηλή», από το 1971, Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης και τους δεσμούς, του πνευματικού αυτού Καθιδρύματος, με την Κύπρο ήταν αφιερωμένο το εφετινό 38ο Συνέδριο της Παγκύπριας Ένωσης Ελλήνων Θεολόγων (ΠΕΕΘ). 

Το ενδιαφέρον αυτό Επιστημονικό Θεολογικό Συνέδριο, το οποίο εντάσσεται στη μακρά παράδοση των ετήσιων Συνεδρίων της ΠΕΕΘ, πραγματοποιήθηκε με τη συμβολή και συνεργασία του Τμήματος Θεολογίας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού.

Χαιρετισμούς απηύθυναν ο Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου Κώστας Χαμπιαούρης, ο Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας Καθηγητής Χρήστος Οικονόμου, ο Πρέσβης της Ελλάδος στην Κύπρο Ηλίας Φωτόπουλος και ο φιλοξενών το Συνέδριο Μητροπολίτης Λεμεσού κ. Αθανάσιος, ο οποίος αναφέρθηκε στη μεγάλη συμβολή της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, τόνισε τη στήριξή του στον θεσμό του Οικουμενικού Πατριαρχείου και  κήρυξε την έναρξη των εργασιών του  Συνεδρίου.

Εισαγωγική παρουσίαση έκανε ο Πρόεδρος της ΠΕΕΘ Γιώργος Κυριάκου, τονίζοντας το γεγονός, ότι η Ένωση Θεολόγων της Κύπρου διανύει το 55ο έτος προσφοράς και διακονίας στην Εκκλησία και την κυπριακή κοινωνία. «Αντίστοιχα», όπως τόνισε, «η μορφωτική παρουσία και προσφορά για 127 χρόνια στα θεολογικά δρώμενα», της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, αλλά και η «ιστορική – μορφωτική σχέση της Σχολής με την Κύπρο», ήταν η αφορμή για την επιλογή του εφετινού θέματος του Συνεδρίου.

Ο κ. Κυριακού ευχαρίστησε, τέλος, τον Μητροπολίτη Λεμεσού κ. Αθανάσιο, ο οποίος ανέλαβε τη φιλοξενία, και τον Πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη της Μητροπόλεως Λεμεσού π. Φιλόθεο, ο οποίος είχε την ευθύνη του συντονισμού, καθώς και τον Καθηγητή και Πρόεδρο του Τμήματος Θεολογίας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Χρήστο Οικονόμου, ο οποίος εισηγήθηκε τη συνεργασία των τριών φορέων.

Εντυπωσιακός και ουσιαστικός ήταν ο οπτικογραφημένος χαιρετισμός της Αυτού Θειοτάτης Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου προς το Συνέδριο.

Ο Παναγιώτατος ανέφερε, ότι συμπληρώθηκαν εντός του 2019 ήδη 48 έτη από τότε που διακόπηκε η λειτουργία της Ιεράς Θεολογικής Σχολής Χάλκης και υπογράμμισε: «Ο μακαριστός άμεσος προκάτοχος ημών Πατριάρχης Δημήτριος, και κατ’ εξοχήν η ημετέρα Μετριότης, μετ’ επιμονής και αποφασιστικότητος ηγωνίσθημεν και συνεχίζομεν να καταβάλλωμεν πολλάς προσπαθείας διά την επαναλειτουργίαν της Χαλκίτιδος τροφού Σχολής, καθ’ ότι είναι ιδιαιτέρως λυπηρόν η Πρωτόθρονος Εκκλησία της Ορθοδοξίας να στερήται της πνευματικής προσφοράς και ακτινοβολίας της φωτεινής ταύτης εστίας των γραμμάτων, της θεολογίας, του πνευματικού πολιτισμού, της αρχοντιάς, του ήθους και του εκκλησιαστικού φρονήματος. Δυστυχώς, παρά τας κατά καιρούς υποσχέσεις, αι συνεχείς προσπάθειαι του Οικουμενικού Θρόνου διά την επαναλειτουργίαν αυτής δεν εκαρποφόρησαν μέχρι της σήμερον. Ημείς, όμως, παραμένομεν αισιόδοξοι, ότι η εύσημος ημέρα θα έλθη και θα ηχήση εκ νέου ο κώδων της Σχολής, καλών τους νέους φοιτητάς εις την σπουδήν της Ιεράς Επιστήμης, εις τους χώρους, όπου αύτη εκαλλιεργήθη χριστοπρεπώς και λυσιτελώς από το 1844 μέχρι το 1971, ήτοι εις τας αυλάς της ιστορικής Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής της Αγίας Τριάδος Χάλκης».

Συνεχίζοντας ο Σεπτός Προκαθήμενος της Ορθοδοξίας, ανέφερε ότι, «κατά τα 127 έτη λειτουργίας της, η Σχολή εφωδίαζε τους ιεροσπουδαστάς με το πνεύμα απολύτου πιστότητος εις την παράδοσιν της Ορθοδοξίας, αλλά και με ζωηρόν ενδιαφέρον διά τον άνθρωπον, τον κόσμον και τον πολιτισμόν». Τόνισε δε ότι η αυθεντική πνευματικότητα δεν οδηγεί στην εσωστρέφεια και αδιαφορία για «τα των ανθρώπων πράγματα» και ότι κανένας Χαλκίτης δεν διδάχθηκε απόρριψη ή αδιαφορία για τον κόσμο, αλλά στη μεταμόρφωση του κόσμου. Η πίστη στον Θεόν περιλαμβάνει και «συνεπάγεται την αγάπην προς τον αδελφόν».

Ο Παναγιώτατος επεσήμανε, ότι «η Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης ήτο ο θεολογικός βραχίων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο τροφοδότης του με ικανά στελέχη, διά να αναλάβουν πολυεύθυνα καθήκοντα εις την Μεγάλην Εκκλησίαν». Υπογράμμισε, επίσης, ότι θα συνεχίσει να αγωνίζεται για την πραγμάτωση της επαναλειτουργίας της Χαλκίτιδος Σχολής. Τέλος,  συνεχάρη την ΠΕΕΘ, τον Πρόεδρο του Τμήματος Θεολογίας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας κ. Χρήστο Οικονόμου και τον Άγιο Λεμεσού κ. Αθανάσιο για τη συνδιοργάνωση του παρόντος Συνεδρίου.

Πρώτος εισηγητής ήταν ο Σχολάρχης της Ιεράς Θεολογικής Σχολής Χάλκης και Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Προύσης κ. Ελπιδοφόρος, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Το παρόν και το μέλλον της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης» και αναφέρθηκε στις διάφορες δραστηριότητες, που παρουσιάζονται στη Σχολή με την ανακαίνιση και εξωραϊσμό της, την αρχειοθέτηση και ψηφιοποίηση του ιστορικού αρχείου και της Βιβλιοθήκης της, τις συνεργασίες με Πανεπιστημιακούς φορείς και Ακαδημαϊκές προσωπικότητες και άλλες επιστημονικές δραστηριότητες. Ο Προύσης Ελπιδοφόρος σημείωσε, ότι οι δεσμοί της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης με την Κύπρο είναι διαχρονικοί και πολύ ισχυροί. 

Στη συνέχεια τον λόγο έλαβε ο Διευθυντής του Α΄ Πατριαρχικού Γραφείου, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας κ. Κωνσταντίνος Δεληκωνσταντής, ο οποίος παρουσίασε το θέμα: «Η πνευματική παρακαταθήκη της Χάλκης».

Η θεολογική παρακαταθήκη της Χάλκης, κατά τον Καθηγητή, συνοψίζεται σε τρεις έννοιες: Βιωματικότητα, Ανοικτοσύνη και Μαρτυρία ελευθερίας. «Ζούσαμε την προτεραιότητα της ζωής και της εμπειρίας απέναντι στην αφηρημένη γνώση. Η γνώση ήταν υπαρξιακή, η θεολογία εμπειρική, βιωμένη θεολογία». Οι Χαλκίτες, ανέφερε, «διδαχθήκαμε ότι αυτή η θεολογία είναι η κληρονομιά των Πατέρων, την οποία η Ορθόδοξη Εκκλησία οφείλει να διαφυλάξει ως κόρην οφθαλμού».

«Η Εκκλησία δεν μπορεί να αδιαφορεί για τον κόσμο και τις προκλήσεις των καιρών. Το πνεύμα της οικουμενικότητας και της ανοικτοσύνης, το οποίο μας ενεφύσησε η Χάλκη, είναι σήμερα το ζητούμενο, μέσα στον σύγχρονο πλουραλισμό, όπου ο ειλικρινής διάλογος είναι η μοναδική ρεαλιστική εναλλακτική πρόταση απέναντι στην επαπειλούμενη «σύγκρουση των πολιτισμών», υπογράμμισε.

Ο κ. Δεληκωσταντής κατέληξε, σημειώνοντας, ότι «η Εκκλησία χρειάζεται δυναμικούς θεολόγους, αφιερωμένους στον Χριστό, οι οποίοι παράλληλα να ενδιαφέρονται για τον πολιτισμό, ανθρώπους με καλλιέργεια και ευαισθησία, φιλοκαλικούς και φιλανθρώπους».

Τέλος ο Γραμματέας της ΠΕΕΘ, π. Παναγιώτης Μπαρούτης, ανέπτυξε το θέμα: «Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης και Κύπρος». «Οι Κύπριοι θεολόγοι της Χάλκης απετέλεσαν την ανθρώπινη γέφυρα μεταξύ της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως και της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Κύπρου. Κατά τον 19^ο αιώνα αποφοίτησαν τρεις Κύπριοι κληρικοί: Επιφάνιος Ματτέος, Γεράσιμος Κυκκώτης και Γεννάδιος Γιανναγκάς», ανέφερε.

Ο ομιλητής επεσήμανε, ότι η Ιερά Μονή Κύκκου βοήθησε σημαντικά στη λειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, είτε αποστέλλοντας Κυκκώτες μοναχούς για σπουδές, είτε χορηγώντας υποτροφίες σε φοιτητές. Τον 20^ο αιώνα στους αποφοίτους της Σχολής περιλαμβάνονται τρεις Κυκκώτες μοναχοί, υπότροφοι της τροφού Μονή τους, ο μετέπειτα Ηγούμενός της και ακολούθως Μητροπολίτης Πάφου Κλεόπας, ο Έφορος του Κύκκου Γεννάδιος και ο ιεροδιάκονος Νίκανδρος Κωνσταντόπουλος.

Η Επιστημονική αυτή Συνάντηση ολοκλήρωσε τις εργασίες της με την κατάθεση των εμπειριών από τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, τριών Κυπρίων αποφοίτων της: του Σταύρου Ολύμπιου, του Χαράλαμπου Χατζηχαραλάμπους και του Ηγουμένου της Ιεράς Μονής Χρυσορρογιατίσσης Αρχιμανδρίτη Διονυσίου Παπαχριστοφόρου.

Τις εργασίες του Συνεδρίου παρακολούθησαν Θεολόγοι μέλη της ΠΕΕΘ, φοιτητές του Τμήματος Θεολογίας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και ιερείς της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού.

Τις συνεδριάσεις συντόνισαν ο Καθηγητής και Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας Χρήστος Οικονόμου και ο Καθηγητής Νίκος Νικολαΐδης, ενώ την παρουσίαση του Προγράμματος είχε ο Γενικός Γραμματέας και Επιστημονικός Συνεργάτης του Τμήματος Θεολογίας Λουκάς Παναγιώτου.

Το Συνέδριο ανέδειξε την προσφορά της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και την ανάγκη να συνεχίσει την ιστορική πορεία της, υπό τον εμπνευσμένο Σχολάρχη της Μητροπολίτη Προύσης κ. Ελπιδοφόρο. Το Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, δια του Προέδρου του, έθεσε το δυναμικό του στη διάθεση του Σχολάρχη της Χάλκης, ως στήριξη της Ακαδημαϊκής Επιστημονικής Θεολογίας της Κύπρου προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Λουκάς Α. Παναγιώτου