Μετακομιδή λειψάνων Αποστόλου Φιλίππου

Η Εκκλησία της Κύπρου, από αρχαιοτάτων χρόνων, εορτάζει την μετακομιδή των ιερών λειψάνων του Αποστόλου Φιλίππου, με ειδική ακολουθία την 31η Ιουλίου. Την ακολουθία συνέθεσε ο πρωτοψάλτης ιερομόναχος Χρύσανθος το έτος 1757 και την εξέδωσε αργότερα στην Βενετία. Η ακολουθία αυτή διασώζεται και σε χειρόγραφο το οποίο φυλάσσεται στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής στην Γεροσκήπου της Πάφου.

Το ιερό και σεπτό λείψανο του Απόστόλου Φιλίππου μεταφέρθηκε, μετά την άλωση του 1204 της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φράγκους, από την Ιεράπολη της Μικράς Ασίας στην Κύπρο και φιλοξενήθηκαν σε διάφορες περιοχές της Πάφου. Για μεγαλύτερη, όμως, ασφάλεια μεταφέρθηκαν στην ενδοχώρα και συγκεκριμένα, στο χωριό Άρσος της Λεμεσού, όπου κτίστηκε μεγαλοπρεπής ναός προς τιμή του Αγίου, τον οποίο εγκαινίασε ο Λατίνος γαιοκτήμονας της περιοχής, ονόματι Τζερνίζος. Αργότερα ένα μέρος των λειψάνων διανεμήθηκε για ευλογία σε διάφορα μέρη και η λειψανοθήκη με την ιερή κάρα προ του 1788 μετεφέρθει στην Ιερά Μονή του Σταυρού στο Όμοδος, η οποία ως συγκροτημένη Μονή παρείχε περισσότερη ασφάλεια στον ανεκτίμητο αυτό θησαυρό. Τη γνησιότητα της αγίας κάρας μαρτυρούν οι σφραγίδες των Βυζαντινών αυτοκρατόρων Θεοδοσίου του Μεγάλου, Ηρακλείου και άλλων.

Η εκκλησία του Αποστόλου Φιλίππου κοσμεί το κέντρο του χωριού και είναι κτίσμα του 13^ου αιώνα έτυχε όμως πολλών ανακαινήσεων κατά την πάροδο των χρόνων. Πρόκειται για ένα μεγαλοπρεπή Βυζαντινό Ναό, μοναδικό στο είδος και στις διαστάσεις του. Το τμήμα αρχαιοτήτων κήρυξε τον ναό ως Μνημείο Β΄ και βοήθησε στην αποκατάστασή του μετά από τις σοβαρές ζημιές υπέστη από το μεγάλο σεισμό του 1988.

Ο ναός στολίζεται από ένα καταπληκτικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο του 18ου αιώνα και με τρεις σειρές φορητές εικόνες εξαιρετικής τέχνης. Στο δεξιό άκρο του τέμπλου διασώζεται η μεγάλων διαστάσεων προσκυνηματική εικόνα του Αποστόλου Φιλίππου η οποία ζωγραφίστηκε το πρώτο μισό του 13^ου αιώνα και εικονίζει τον Απόστολο φέροντα φωτοστέφανο και περιμετρικά της εικόνας, μέσα σε πλαίσιο, ιστορούνται δεκαοχτώ σκηνές από το βίο και το μαρτύριο του Αγίου με συνοδευτικές επιγραφές. Ενσωματωμένος με τον κυρίως Ναό είναι ο Ναΐσκος της Αγίας Μαριάμνης, αδελφής του Αποστόλου Φιλίππου, ο οποίος λειτουργεί σαν εικονοφυλάκιο. Η κατασκευή του καμπαναριού έγινε ανάμεσα στα έτη 1912 και 1914.

Ο ελληνομαθής και φιλόθεος Ρώσος περιηγητής Βασίλειος Γρηγόροβιτς Μπάρσκυ, σε μια επίσκεψή του κατά το έτος 1735, αναφέρει τα εξής: «Το χωριόν Άρσος ήτο αραιώς κατωκημένον, αρχικώς ως ήκουσα, ήτο πυκνοκατωκημένον και πολύ καλά γνωστόν. Υπάρχει εκεί ένας μεγάλος λιθόκτιστος Ναός προς τιμήν του Αγίου Αποστόλου Φιλίππου, οικοδομηθείς κατά την αρχαιότητα, πολύ εφθαρμένος, όμως και απεριποίητος. Εντός του Ιερού Βήματος φυλάσσονται λείψανα του Αγίου Αποστόλου Φιλίππου, υπάρχονται εκεί από αρχαίους χρόνους, αλλά παραμελημένα και χωρίς εξωτερικήν διακόσμησιν. 'Ημουν αγανακτησμένος δια την θρησκευτικήν απάθειαν των ιερέων και των λαϊκών».

Λίγο μετά το 1735 φαίνεται ότι η λειψανοθήκη της Τίμιας κάρας του Αποστόλου κλάπηκε και εξ’ αιτίας του γεγονότος αυτού ο Μητροπολίτης Πάφου, Ιωακείμ, έδωσε εντολή να μεταφερθεί αρχικά στη Μονή του Αγίου Ιωάννη στα Πέντε Λιθάρια και αργότερα στο καθολικό της Μονής του Τιμίου Σταυρού στο Όμοδος για φύλαξη και προστασία. Εκεί φυλάσσεται μέχρι σήμερα. Πρέπει να σημειωθεί πως το 1770 ο Άγιος Μητροπολίτης Πάφου Πανάρετος κατασκεύασε και αφιέρωσε στον Απόστολο Φίλιππο νέο καλλιτεχνικό κόσμημα της κάρας του.

O Απόστολος Φίλιππος πιστεύεται ότι θεραπεύει τους πόνους των αυτιών. Παράλληλα θεωρείται ότι η Αγία Κάρα ήταν καταστρεπτική για τις ακρίδες. Γι’ αυτό σε περιόδους επιδρομής ακρίδων πραγματοποιούσαν λιτανείες στις πληγείσες περιοχές, έκαναν αγιασμό και ερράντιζαν τα σπαρτά και τα δένδρα, για να τα απαλλάξουν από την αληθινή αυτή μάστιγα.

 Λουκάς Α. Παναγιώτου

31 Ιουλίου 2012