Ο περί Μοναχισμού θόρυβος

Αποκατάσταση της αλήθειας

Προβληματίζει ο ορυμαγδός των δημοσιευμάτων που προβάλλονται από μερίδα Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης της Κύπρου. Μια ολόκληρη εκστρατεία από ανθρώπους όχι μόνο ανειδίκευτους και άσχετους προς το θέμα, αλλά και με έκδηλη τη διάθεση να διαβρώσουν και να πλήξουν κυρίως το κύρος ενός ανθρώπου, του Μητροπολίτη Λεμεσού κ. Αθανασίου. Καταβάλλουν άκομψες προσπάθειες με μια ενορχηστρωμένη παραφιλολογία, επιδιώκοντας να παραπλανήσουν και να πείσουν την κοινή γνώμη για ένα τάχα «σκάνδαλο». Το «σκάνδαλο» είναι ότι ένας ώριμος νέος άνθρωπος με σπουδές στα Πανεπιστήμια Κύπρου, Essex και στο L.S.E., στα τριανταεπτά του χρόνια –τώρα είναι σαραντατριών- επέλεξε την Μονή Μαχαιρά. Η επιλογή αυτή βρήκε αντίθετους τους γονείς του, οι οποίοι, αφού δεν μπόρεσαν να τον μεταπείσουν κατέφυγαν στη δικαιοσύνη εναντίον του Μητροπολίτου Αθανασίου και του ηγουμένου της Μονής Μαχαιρά, κ.ά., ζητώντας ως αντίλυτρο το ποσό των 2.000.000 ευρώ. Τόσο κοστολογούν την αξία του παιδιού τους!

Επειδή το θέμα, ως μη όφειλε, παίρνει διαστάσεις και επειδή ο θόρυβος αυτός δεν στοχεύει μόνο σε πρόσωπα αλλά πλήττει και θεσμούς, νοιώσαμε επιβεβλημένο χρέος, ως καθ’ ύλην αρμόδιοι Καθηγητές Πανεπιστημίου, μπροστά στην οργιάζουσα λασπολογία όχι μόνο των γονέων, αλλά προπάντων των δημοσιογραφούντων συνηγόρων τους, να εκφέρουμε λόγο θεολογικό, που να αποκαθιστά την των πραγμάτων αλήθεια. Θα αναμέναμε η παρέμβαση αυτή να είχε γίνει ήδη και από εκκλησιαστικούς παράγοντες της τοπικής Εκκλησίας. Ευελπιστούμε ότι με αίσθημα ευθύνης θα το πράξουν προσεχώς.

Ο μοναχισμός αποτελεί θεσμό στην Εκκλησία από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. Μετά την κατάπαυση των διωγμών οι μοναχοί με τη ζωή τους γίνονται μάρτυρες της Αναστάσεως, εκφραστές του προφητικού χαρίσματος της Εκκλησίας και της γνησιότητας του Ευαγγελικού μηνύματος. Απαραίτητο στοιχείο σ’ αυτή τη στάση ζωής είναι όχι μόνο η αποταγή των υλικών αγαθών, αλλά και η άρνηση των οποιωνδήποτε μέχρι πρότινος συγγενικών δεσμών του κόσμου τούτου. Στα πατερικά κείμενα, οι λέξεις ξενιτεία και αναχώρηση χαρακτηρίζονται ως μοναχικές αρετές, γιατί εκφράζουν την ανάγκη γνησιότητας της μοναχικής ζωής.

Ο μοναχός με την αναχώρηση δεν περιφρονεί ούτε αποστρέφεται τον κόσμο, αλλά επιδιώκει μία ουσιαστικότερη σχέση μαζί του. Η κίνησή του αυτή θυμίζει την αρχιμήδεια αρχή. Για να κινήσει κάποιος τη γη χρειάζεται να βρεθεί έξω απ’ αυτήν ή για να δει το δάσος πρέπει να βγει έξω από αυτό. Έτσι και ο μοναχός θέλοντας να έχει αληθινή και ουσιαστική σχέση με τον κόσμο, φεύγει από τον κόσμο. Αφήνει το σπίτι, τους γονείς και τα αδέλφια του, για να κάνει σπίτι του την Εκκλησία, γονείς και αδέλφια όλους τους ανθρώπους. Αυτό ερμηνεύει πώς ερημίτες και αναχωρητές, παλαιότεροι και νεότεροι, βρίσκονταν εγγύτερα στον κόσμο και στα προβλήματά του από ό,τι κάποιοι «επαΐοντες» ή «ειδικοί επιστήμονες». Αυτό εξηγεί το πώς οι περιθωριακοί γκαζάκηδες ή ναρκομανείς έβλεπαν τόσο κοντά τους τον όσιο Παΐσιο τον Αγιορείτη ή οι γυναίκες ελευθερίων ηθών της Ομόνοιας αναπαύονταν στον λόγο και την ποιμαντική φροντίδα του οσίου Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτη.

Η μοναχική ζωή, όπως και η έγγαμη ζωή, στηρίζονται στην Ευαγγελική Παραβολή των ταλάντων. Όσοι σκανδαλίζονται με τους λόγους του Μητροπολίτου Λεμεσού, νομίζουμε ότι πρέπει να την ξαναδιαβάσουν. Τότε θα κατανοήσουν το αυτονόητο, ότι δηλαδή όσο παράξενη και εγκληματική είναι η προσπάθεια να πεισθεί κάποιος, που θέλει το γάμο, να ακολουθήσει το μοναχισμό, άλλο τόσο παράταιρη και τραγική είναι η επιμονή να πεισθεί κάποιος που θέλει τη μοναχική ζωή, να ακολουθήσει την έγγαμη ζωή. Στις περιπτώσεις αυτές κύριο στοιχείο διακρίνεται η προσπάθεια καταναγκασμού του νέου ανθρώπου, που έχει ως αιτία την αίσθηση της κτητικότητας από πλευράς του γονιού. Πολλές φορές έχουμε την ψευδαίσθηση ότι, μαζί με τα σπίτια, τα κτήματα και τις περιουσίες, μάς ανήκουν και τα παιδιά μας. Ως γονείς έχουμε καθήκον –μάλιστα μέχρι κάποια ηλικία- να συζητούμε τα θέματά τους και να εκφράζουμε την άποψή μας. Όμως αποβαίνει τραγικό, όταν για θέματα, όπως είναι η επαγγελματική ή η οικογενειακή τους αποκατάσταση, απαιτούμε να ακολουθούν όταν μάλιστα ενηλικιωθούν τη δική μας σκέψη και τις δικές μας αποφάσεις.

Εξάλλου, όσο καταστρεπτικό είναι για ένα έγγαμο με την παραμικρή δυσκολία να αλληθωρίζει προς την αγαμία και τον μοναχισμό, άλλο τόσο καταστρεπτικό είναι για τον μοναχό που αγωνίζεται, να μεριμνά και αποσπάται από τα εγκόσμια, όταν προσερχόμενος στον μοναχισμό παραδίδεται στα χέρια του Θεού και προσευχόμενος εμπιστεύεται τους δικούς του και τον κόσμο στη φροντίδα του Θεού. Το να προβάλλονται αποσπασματικά και παραπλανητικά φράσεις του Μητροπολίτου Λεμεσού για τον μοναχισμό και τη ζωή του μοναχού είναι προφανές ότι στοχεύουν τον ίδιο και επιδιώκουν να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη. Μήπως όταν ο Χριστός λέει: «ο φιλών πατέρα ή μητέρα υπέρ εμέ ουκ έστι μου άξιος» ή ότι «εχθροί του ανθρώπου οι οικειακοί αυτού», πρέπει να Τον εγκαλέσουμε και Αυτόν σε απολογία; Το Ευαγγέλιο δεν έχει κομψευόμενη και κατά περιστάσεις συμπεριφορά. Και όταν ο Χριστός απηύθυνε τα «ουαί» στους Φαρισαίους ή τους αποκάλεσε «γεννήματα εχιδνών» είχε μπροστά του την αλήθεια και όχι σκοπιμότητες και υπολογισμούς. Ο θεολογικός, προφητικός και ποιμαντικός λόγος, που έχει στόχο τη σωτηρία του ανθρώπου, δεν είναι παραπλανητικός, ούτε υπερβολικός. Αυτός ο λόγος είναι «ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν δίστομον μάχαιραν». Η παιδαγωγική φόρτιση του ποιμαντικού και εκκλησιαστικού λόγου έχει ως μόνη προοπτική την έκφραση της αλήθειας και όχι πώς θα φανεί αρεστός στους ανθρώπους. Όταν ο αιρετικός Μαρκίων ρώτησε τον άγιο Πολύκαρπο αν τον γνωρίζει, εκείνος απάντησε: «Γνωρίζω σε τον πρωτότοκον του σατανά».

Τέλος φρονούμε ότι η σημαντικότερη απάντηση στις κατηγορίες εναντίον του μητροπολίτου Λεμεσού είναι οι ίδιοι οι καρποί των έργων του. Η ανασύσταση και η καθοδήγηση τόσων μονών της Κύπρου, οι άνθρωποι που τον εμπιστεύονται αλλά και το κοινωνικό του έργο μαρτυρεί του λόγου το ασφαλές. Μήπως αυτά ενοχλούν όσους τον διασύρουν;

Χρήστος Οικονόμου, Ομότ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης

Ανέστης Κεσελόπουλος, Ομότ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης

Νίκος Νικολαΐδης, Ομότ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών 

*και οι τρεις είναι σήμερα Καθηγητές στο Τμήμα Θεολογίας και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Λευκωσίας