Μετάφραση των έργων του Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου στη Ρουμανική γλώσσα

Με θετικό πρόσημο κλείνει το 2016 για την επιστημονική κοινότητα και τις πνευματικές αναζητήσεις του ορθόδοξου λαού της Ρουμανίας, με την έκδοση και κυκλοφορία των απάντων του Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου.

Η βραβευθείσα από την Ακαδημία Αθηνών με το βραβείο της Τάξης των Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών, εξάτομη κριτική έκδοση, της Ιεράς Βασιλικής και Σταυροπηγιακής Μονής του Αγίου Νεοφύτου, με τίτλο «Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου, Συγγράμματα», κυκλοφόρησε στη Ρουμανική γλώσσα από την Ιερά Μητρόπολη Ιασίου και τον εκδοτικό της οίκο «Doxologia».

Με την ευκαιρία της έκδοσης και κυκλοφορίας αυτής των έργων του Αγίου Νεοφύτου και της παρουσίασής τους στον Ορθόδοξο Ρουμανικό λαό προσκλήθηκαν στο Ιάσιο, μίλησαν και έδωσαν συνεντεύξεις στα Μέσα Ενημέρωσης, οι ομότιμοι Καθηγητές των Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης και Αθηνών και Καθηγητές στο Τμήμα Θεολογίας και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Λευκωσίας κ.κ. Χρήστος Οικονόμου και Νίκος Νικολαΐδης.

Ο Καθηγητής κ. Χρήστος Οικονόμου παρουσιάζοντας το θέμα: «Ο Άγιος Νεόφυτος και το έργο του», μεταξύ άλλων, ανέφερε και τα εξής:

«Ο Άγιος Νεόφυτος(1134 -1220) αποτελεί σταθμό στη μοναστική ζωή και την παιδεία της Κύπρου. Με την κατασκευή της Εγκλείστρας του στον Μελισσόβουνο της Πάφου και τη μόνιμη εγκατάστασή του εκεί, ξεκίνησε μια νέα σελίδα για την Εκκλησιαστική Ιστορία του νησιού. Ο Νεόφυτος έγινε μια από τις μεγαλύτερες Πατερικές μορφές τόσο της Κύπρου όσο και της Οικουμενικής Ορθοδοξίας. Το συγγραφικό του έργο π. 4500 χειρόγραφες σελίδες εκδόθηκε από την ομώνυμή του ιερά Μονή με απόφαση του Ηγουμένου της  Επισκόπου Χύτρων Λεοντίου και με Γενικό συντονιστή τον Αρχιμ. Αλέξιο Εγκλειστριώτη. Το συγγραφικό έργο του Εγκλείστου επεξεργάστηκε ομάδα ειδικών Βυζαντινολόγων και Θεολόγων των Ελληνικών Πανεπιστημίων σε κριτική έκδοση πέντε τόμων και ενός τόμου ευρετηρίων και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών τον Δεκέμβριο του 2009.

Το έργο αυτό μεταφράστηκε ήδη στη Ρουμανική γλώσσα από την Μοναχή Παρασκευή και εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Δοξολογία της Ιεράς Μητροπόλεως Ιασίου σε πέντε τόμους. Αποτελεί για μένα προσωπικά ως Γενικό Συντονιστή της αρμόδιας συντονιστικής επιτροπής ύψιστη τιμή να έρθω εδώ στο Ιάσιο να παρουσιάσω την νέα έκδοση του Αγίου Νεοφύτου και να αναφερθώ στην προσωπικότητα και το συγγραφικό του έργο στον Ρουμανικό λαό.

Ο  Άγιος Νεόφυτος καταγόταν από τον κάτω Δρυ των Λευκάρων  και ενώ ήταν αναλφάβητος ως τα 18 του χρόνια κατόρθωσε να μάθει στοιχειώδη γράμματα στη Μονή του Ιερού Χρυσοστόμου στον Κουτσοβέντη. Η τεράστια μνήμη του τον βοήθησε να απομνημονεύσει μεγάλο μέρος της Παλαιάς και ολόκληρη την Καινή Διαθήκη. Παράλληλα στην Εγκλείστρα του είχε και σημαντικό αριθμό πατερικών χειρογράφων. Προστάτη και πρότυπό του είχε τον Ιερό Χρυσόστομο.

Το συγγραφικό του έργο καλύπτει σχεδόν όλους τους κλάδους της Θεολογίας: Βιβλική, Πατερική Θεολογία, Κατηχήσεις με πλούσιο θεολογικό και πνευματικό έργο που απευθύνεται σε μοναχούς και λαϊκούς, Αγιολογία που αποτελεί πηγή για την Κυπριακή και Οικουμενική Ορθοδοξία, Κανόνες Δεσποτικών Εορτών, Ερμηνεία των Ψαλμών, του Άσματος Ασμάτων και της Αποκαλύψεως και αποσπάσματα των Ευαγγελίων. Η Τυπική του Διαθήκη αποτελεί υπόδειγμα οργάνωσης και λειτουργίας της Ιεράς Μονής Εγκλείστρας και κάθε Μονής. Τέλος το έργο του Εγκλείστου αποτελεί πηγή για την Ιστορία της Κύπρου, γιατί αναφέρεται σε γεγονότα και φυσικά φαινόμενα της εποχής της Λατινοκρατίας στο νησί. Με την μετάφραση των έργων του Αγίου στα Ρουμανικά και σε άλλες γλώσσες, καθώς επίσης με την εκπόνηση Μεταπτυχιακών και Διδακτορικών Διατριβών στο Τμήμα Θεολογίας και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Λευκωσίας γίνεται ο Άγιος γνωστός στην Οικουμενική Ορθοδοξία».

Ο Καθηγητής κ. Νίκος Νικολαΐδης παρουσίασε, με συνεπτυγμένο τρόπο, τις θέσεις του Αγίου Νεοφύτου για τον Μοναχισμό, όπως αυτές προκύπτουν μέσα από τα κείμενά του και ιδιαίτερα μέσα από την περισπούδαστη Τυπική Διαθήκη του. Διδάσκει χαρακτηριστικά ο Άγιος Νεόφυτος, μεταξύ άλλων, για τον Μοναχισμό: «Ὁ ἅγιος Νεόφυτος ἀποτελεῖ κεφάλαιο καί ἀφετηρία στά γράμματα, στήν ἱστορία, στην ἁγιολογία καί, προπάντων, στόν Μοναχισμό τῆς κατά Κύπρον ἀλλά καί τῆς καθόλου Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας.

Μέσα ἀπό τά διασωθέντα κείμενά του εἶναι διάσπαρτες ἀλλά καί συστηματικές οἱ ἀναφορές του στό κεφάλαιο τοῦ Μοναχισμοῦ. Ὄντας ὁ ἴδιος γνώστης καί στό ἔπακρο ἔμπειρος τῆς μοναχικῆς ζωῆς καί πολιτείας, ἀποπειρᾶται καί κατορθώνει, μ’ ἕναν ἔξοχο καί θαυμαστό τρόπο, νά συμπλέκει τή σύνολη μοναστική πατερική καί ἀσκητική παράδοση και ἐμπειρία μέ τό ἀπαύγασμα τοῦ δικοῦ του μοναστικοῦ ἀμητοῦ (θερισμοῦ) καί νά παραθέτει μοναχική τράπεζα «μετά ὑψηλοῦ κηρύγματος».

Σέ πλεῖστες περιπτώσεις κατονομάζει ἤ και ἄδηλα δηλώνει μεγάλες ἐκκλησιαστικές καί ἀσκητικές προσωπικότητες, ὅπως τῶν Μ. Ἀντωνίου, Μ. Ἀθανασίου, Μ. Βασιλείου, Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Ἐπιφανίου Κύπρου, Μακαρίου Αἰγυπτίου, Λεοντίου Νεαπόλεως Κύπρου, Νείλου Ἀσκητῆ, Ἰωάννου τῆς Κλίμακος κ.ἄ., ἤ ἀναθυμᾶται καί παραπέμπει σέ χαρακτηριστικά περιστατικά τοῦ Λαυσαϊκοῦ ἤ ἄλλων μοναχικῶν Λειμωναρίων. Σέ κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, θεοπρεπῶς παρασυρόμενος, «γίνεται ἄφρων», κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο, ἀφοῦ, γιά να «βεβαιώσει τοῦ λόγου τό ἀληθές», καταφεύγει, ἠθελημένα ἤ ἀθέλητα, στοῦ ἰδίου τοῦ ἑαυτοῦ του τήν περίπτωση».

Η μετάφραση των πιο πάνω έργων έγινε από τη Μοναχή Παρασκευή (Λάουρα) της Εκκλησίας της Ρουμανίας, η οποία γνωρίζει άριστα τα αρχαία Ελληνικά. Όπως η ίδια αφηγείται, σε προσκυνηματική επίσκεψή της (2013) στην Ιερά Βασιλική και Σταυροπηγιακή Μονή του Αγίου Νεοφύτου, κατά τη στιγμή του ασπασμού των λειψάνων του Αγίου, άκουσε φωνή να την καλεί να μεταφράσει τα έργα του! Την έκσταση αυτή του λογισμού της ήλθε μετά από λίγο να ερμηνεύσει συνομιλία της με ιερομόναχο της Μονής, καταγόμενο από τη Ρουμανία, ο οποίος, χωρίς να γνωρίζει το τι προηγήθηκε, ενώ συνομιλούσαν, την παρότρυνε, όταν έμαθε ότι ξέρει ελληνικά, να μεταφράσει τα έργα του Αγίου Νεοφύτου. Έτσι, ανταποκρινόμενη στο κάλεσμα του Αγίου, όπως η ίδια το καταθέτει, αφιέρωσε δύο χρόνια εντατικής προσπάθειας και έφερε σε πέρας το τεράστιο αλλά και θεοφιλές έργο της μετάφρασης των διασωθέντων - ανευρεθέντων κειμένων του Αγίου.

Λουκάς Α. Παναγιώτου