Κρίση: λόγος εκκλησιαστικός και λόγος κοσμικός

Δίκαια πληθωρική η παραγωγή σκέψεων και απόψεων στις μέρες μας, που δημοσιοποιούνται με κάθε τρόπο -έντυπο, τηλεοπτικό κ.ά.- σχετικά με το θέμα της οικονομικής κρίσης. Η επικέντρωση του δημοσιογραφικού ενδιαφέροντος σε όσα λέχθηκαν πρόσφατα απ’ άμβωνος της Εκκλησίας κίνησε το ενδιαφέρον και του ακαδημαϊκού θεολογικού χώρου και εμού προσωπικά.

Μελέτησα με προσοχή το κείμενο του κηρύγματος απ’ άμβωνος του Πανιερώτατου Μητροπολίτη Κύκκου και Τηλλυρίας κκ. Νικηφόρου καθώς και όλα τα σχετικά δημοσιεύματα του Τύπου. Αντίκρισα ένα σύνηθες, βέβαια, φαινόμενο διάστασης απόψεων μεταξύ εκκλησιαστικού και κοσμικού λόγου, το οποίο καθόλου δεν με εξέπληξε. Καλόν είναι, πάντως, η κάθε πλευρά των υπεύθυνα σκεπτόμενων και δρώντων καταλυτικά στον κοινωνικό χώρο πολιτών, στους δύστηνους καιρούς που διερχόμαστε, να συμβάλει, ει δυνατόν, στη στήριξη του λαού και την καθοδήγησή του για να κατευθυνθεί στους πυλώνες της σωτηρίας του. Είμαι βέβαιος ότι το πνεύμα αυτό διακατέχει τον εκκλησιαστικό και δημοσιογραφικό χώρο και ότι ο κοινός σκοπός οπλίζει τους εκπροσώπους του με τον κατάλληλο λόγο για να ανταποκρίνονται στην αποστολή τους.

Στην προσπάθειά τους αυτή, πράγματι, δεν λείπουν οι ακρότητες και οι λογικοί μετεωρισμοί, που δεν επιτρέπεται όμως να οδηγούν σε έντονες αντιπαραθέσεις, με απολυτοποιήσεις, παρερμηνείες και βλαπτική για τον απώτερο σκοπό επιχειρηματολογία. Ως ακαδημαϊκός δάσκαλος γνωρίζω ότι οι σχολές δημοσιογραφίας παρέχουν στους σπουδαστές τους, και μέλλοντες δημοσιογραφικούς μαχητές, τις κατάλληλες οδηγίες και κατευθύνσεις προς αποφυγή ακροτήτων και παρερμηνειών σε θέματα και ζητήματα που υπεκφεύγουν των δυνατοτήτων τους. Ο θεολογικός χώρος, είμαι επίσης σε θέση να γνωρίζω ότι, κινείται προς την ίδια κατεύθυνση. Ο «καθείς εφ’ ω ετάχθη».

Έτσι ο Τύπος, που φιλοξενεί το κείμενο του Μητροπολίτη και άλλων σχολιαστών, μου παρέχει τη δυνατότητα να διατυπώσω κάποιες απόψεις μου σχετικά με το ζήτημα που όλη την υφήλιο απασχολεί, της οικονομικής δηλαδή κρίσης, και να αφήσω να φανεί η μετά λόγου και εμπεριστατωμένη θεολογικά ενασχόληση του Πανιερώτατου Μητροπολίτη Κύκκου και Τηλλυρίας κκ. Νικηφόρου με το θέμα αυτό.

Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης χρησιμοποίησε τον γνωστό σε μας τους ειδικούς, λεγόμενο προφητικό λόγο, που έχει χαρακτήρα ποιμαντικό, κοινωνικό και παιδαγωγικό για τον λαό του Θεού, ο οποίος συνειδητά συμμετέχει στη λειτουργική και λατρευτική ζωή της Εκκλησίας. Αυτό τον λόγο χρησιμοποίησαν οι προφήτες για να επαναφέρουν τον ισραηλιτικό λαό, όταν απομακρυνόταν από τον αληθινό Θεό, με κίνδυνο την πλήρη εκκοσμίκευσή του, αυτόν χρησιμοποίησε ο Ιωάννης ο Πρόδρομος για να επαναφέρει τον λαό από τη λατρεία των ειδώλων στην λατρεία του ζώντος Θεού, αυτό τον λόγο χρησιμοποίησε και ο ίδιος ο Χριστός προκειμένου να οδηγήσει τον λαό του Θεού στη μετάνοια και τη σωτηρία. Ο προφητικός λόγος είναι ελεγκτικός λόγος, αλλά ποιμαντικός και σωτηριώδης. Αυτό τον λόγο χρησιμοποίησαν οι Απόστολοι. Αυτό τον λόγο χρησιμοποίησαν και οι Απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος στην Πάφο, προκειμένου να συνετίσουν τον Ελύμα τον μάγο και να οδηγήσουν τον Ανθύπατο της Κύπρου, Σέργιο Παύλο, στον Χριστιανισμό και στην ίδρυση της Εκκλησίας του νησιού. Γι’ αυτό χρέος έχουν με αυτή την παράδοση να ευθυγραμμίζονται και οι σύγχρονοι εκκλησιαστικοί ταγοί. Είμαι βέβαιος ότι αυτές οι ιστορικές αναφορές θα μας οδηγήσουν, χωρίς δολιχοδρομίες, με σοβαρό σημειολογικά πλούτο, στο να αντιληφθούμε το φαινόμενο της κρίσης που διερχόμαστε και από το οποίο ο καθένας, με τις προϋποθέσεις που διαθέτει, μπορεί να βοηθήσει για την απεγκλώβισή μας απ’ αυτό.

Δεδομένου του γεγονότος ότι η οικονομική κρίση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την κρίση των αξιών και την ηθική κατάπτωση, η όλη προσπάθεια του εκκλησιαστικού χώρου στρέφεται στον σωφρονισμό των ανθρώπων, στην επαναφορά τους στα χρηστά ήθη, για τη στήριξη των οποίων γίνεται πάντοτε λόγος στον εκκλησιαστικό χώρο. Προκειμένου να επιτύχει τον σκοπό της, η Εκκλησία χρησιμοποιεί τον προφητικό, λοιπόν, λόγο, ο οποίος καλεί επιτακτικά όλους σε μετάνοια. Ο τρόπος, όμως, με τον οποίο κανείς μετανοεί και επανέρχεται σε μια γνήσια ανθρώπινη στάση και ζωή είναι ποικίλος. Η Γραφή γέμει αυτού του είδους παραδειγμάτων, τα οποία και είχε υπόψη στις αναφορές του ασφαλώς ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης κκ. Νικηφόρος, μην έχοντας διόλου παρεκκλίνει από την αγιογραφική παρακαταθήκη, τη σχετική πατερική παράδοση καθώς επίσης και από την ορθόδοξη πνευματικότητα.

Ύστερα από το κήρυγμα του Μητροπολίτη, χωρίς αμφιβολία μπορούμε να οδηγηθούμε σ’ εκείνο που άκουσε ο ιερός Αυγουστίνος, όταν βασανιζόταν προκειμένου να ανακαλύψει την αλήθεια, το Tolle, δηλαδή, et lege, Λάβε και διάβασε, διάβασε αυτό που ο Απ. Παύλος σημείωνε στην προς Ρωμαίους επιστολή: «διάκονός εστί σοι εις το αγαθόν. εάν δε το κακόν ποιής, φοβού.  Ου γαρ εική την μάχαιραν φορεί, θεού γαρ διάκονος έστιν εις οργήν, έκδικος τω το κακόν πράσσοντι», καθώς και εκείνο το «μη κώμαις και μέθαις, μη κοίταις και ασελγείαις, μη έριδι και ζήλω, αλλ’ ενδύσασθαι τον Κύριον Ιησούν» (Ρωμ. 13,4 και 13).

Νίκου Ζαχαρόπουλου

Καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,

Διευθυντή Μεταπτυχιακού Προγράμματος

Θεολογικών Σπουδών Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφου