Το σπίτι του Αγίου Πολυδώρου στην οδό Σόλωνος

Με αφορμή την σημερινή εορτή του αγίου Πολυδώρου του νεομάρτυρος, θα περιπλανηθούμε στην Λευκωσία του χθες, παρέα με την Αγνή Μ. Μιχαηλίδη και το βιβλίο της «Χώρα, η παλιά Λευκωσία», στο οποίο περιγράφει, με το πάντα μοναδικό τρόπο της, το σπίτι της οικογένειας του αγίου Πολυδώρου, που βρισκόταν στην οδό Σόλωνος, στην εντός των τειχών πόλη: 

«Στην αρχή της οδού Σόλωνος προς το νότιο τμήμα του τείχους, υπήρχε, ίσαμε πριν τριάντα χρόνια, το σπίτι του Χατζηλουκά και της Λουρδανούς. Στο σπίτι τούτο γεννήθηκε περί το 1740 ο ευσεβής τους γυιος, ο Άγιος Πολύδωρος. Σήμερα τίποτα δεν θυμίζει το διώροφο παλιό αρχοντικό, που είχε σαράντα δωμάτια, κελλάρια, μεγάλους ηλιακούς και στάβλους. (…) Στο μέσο της αυλής υπήρχε ένας μεγάλος χασνές με έξι βρύσες: Για να πίνουν και να δροσίζονται οι περαστικοί και να μακαρίζουν τους νοικοκύρηδες.

Πιθανότατα το πέτρινο τούτο σπίτι ήταν αρχικά φράγκικο. Κρατήθηκε στέρεο για τρακόσια χρόνια, χωρίς να πάθει ούτε ρωγμή. Η κυρά Ζωίτσα του Ρώσσου και η αδελφή της, το Ελεγκάκι, μακρινές συγγένισσες του Αγίου, ήσαν οι τελευταίες που κατοίκησαν εδώ. Το Ελεγκάκι, μια χαμηλή καμπουριασμένη γυναίκα, με το κεφάλι τυλιγμένο σε μια μαύρη μαντήλα, συντηρούσε πάντα πως μοναδικός σκοπός της ζωής της ήταν να τον μνημονεύει. Επισκεπτόταν καθημερινά τα γειτονικά σπίτια, κρατώντας στο χέρι ένα πήλινο καπνιστήρι με αγιασμένα φύλλα ελιάς πάνω σε πυρωμένα κάρβουνα. Θυμιάτιζε τους πάντες, σιγοψάλλοντας το τροπάριο του Αγίου:

«Μέγα καύχημα της Λευκωσίας, μέγα στήριγμα πέλεις Εφέσου, μέγα κλέος τε των δύο πόλεων, της μεν γαρ γόνος απτός εχρημάτισας, την δε τα σα επορφύρωσαν αίματα, αλλά πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ, Πολύδωρε, ίνα ρυσθώμεν κινδύνων και θλίψεων».

Από χρόνια τώρα το Ελεγκάκι απέθανε, κι από τότε κανένας πια δεν λέει στις γειτονιές το τροπάριο του Αγίου. Μόνο ο παπάς της εκκλησίας του Τρυπιώτη το ψάλλει μια φορά το χρόνο την ημέρα της γιορτής του.

Όταν γκρέμιζαν το σπίτι, δούλεψαν πολλοί εργάτες επί τρεις μήνες να το κατεδαφίσουν. Στη θέση του παλιού έκτισαν τέσσερα ευρύχωρα σπίτια, που δεν έχουν καμιά σχέση με την αρχική οικοδομή. Ο Άγιος όμως δεν λησμόνησε τα πατρογονικά του κατατόπια. Ο ίσκιος του πλανιέται γύρω από τις γειτονιές, που γεννήθηκε, και φανερώνεται συχνά σε εκείνους που τον θυμούνται και τους παραστέκεται στους δύσκολους καιρούς». 

Ο βίος του αγίου

Ο νεομάρτυρας Πολύδωρος γεννήθηκε στη Λευκωσία και ανατράφηκε από γονείς ευσεβείς, τον Λουκά προσκυνητή και τη Λουρδανού. Έμαθε τα Ιερά γράμματα και ταξίδεψε στην Αίγυπτο και σ' άλλες χώρες, κάνοντας το επάγγελμα του πραματευτή.

Όταν το 1793 μ.Χ. βρισκόταν στην Αίγυπτο, προσλήφθηκε γραμματέας από έναν αρνησίχριστο Ζακυνθηνό. Σε κάποια όμως διασκέδαση μαζί του, μέθυσε και αρνήθηκε τον Χριστό. Όταν όμως συνήλθε μετανόησε πικρά, πήγε στη Βηρυτό και εξομολογήθηκε στον εκεί Αρχιερέα. Αποσύρθηκε, ακολούθως, στο Μοναστήρι του όρους του Λιβάνου, όπου ξεκουράστηκε κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Κατόπιν αναχώρησε στην Πτολεμαΐδα (Άκρι), όπου ανακοίνωσε στον εκεί Αρχιερέα τον πόθο του να μαρτυρήσει. Με την προτροπή του Αρχιερέα αναχώρησε στην Αίγυπτο, αλλά λόγω θαλασσοταραχής προσάραξε στη Γιάφα.

Από εκεί πήγε στη Χίο (13 Ιουνίου 1793 μ.Χ.) και έπειτα στη Σμύρνη, για να επιστρέψει έπειτα πάλι στη Χίο. Τελικά έφτασε στη Νέα Έφεσο, όπου μπροστά στον Μουφτή ομολόγησε τον Χριστό και μετά από άγρια βασανιστήρια τον απαγχόνισαν. Ήταν Κυριακή, 3 Σεπτεμβρίου του 1794 μ.Χ. Το λείψανο του νεομάρτυρα ενταφιάστηκε κοντά στους τάφους των Αρμενίων. Σήμερα η κάρα του Αγίου φυλάσσεται στο Ναό της Αγίας Αικατερίνης Πλάκας στην Αθήνα.

Τις μέρες αυτές και στα πλαίσια των εγκαινίων του περικαλούς ναού του Αγίου Πολυδώρου, ο λαός της πρωτεύουσας έχει την μεγάλη ευλογία να μπορεί να προσκυνήσει την ιερή και χαριτόβρυτο κάρα του, η οποία θα παραμείνει στη νεόδμητη εκκλησία του αγίου στο Καϊμακλί, μέχρι το πρωί της Τρίτης 11ης Σεπτεμβρίου.

Λουκάς Α. Παναγιώτου