Προώθηση της διαθρησκειακής επικοινωνίας

Μέσα στα πλαίσια της 25ης Συνεδρίας του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών που πραγματοποιήθηκε με επιτυχία στην Γενεύη τον Μάρτιο του 2014, διοργανώθηκε από το Γραφείο της Ειδικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR) εκδήλωση με θέμα: «Προωθώντας την Διαθρησκειακή Επικοινωνία». Η εκδήλωση έλαβε χώρα στις 13 Μαρτίου σε αίθουσα του Μεγάρου των Ηνωμένων Εθνών. Είναι η πρώτη φορά που προσκλήθηκαν θρησκευτικοί ηγέτες από την Κύπρο στα Ηνωμένα Έθνη για μια τέτοια εκδήλωση. Τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου εκπροσώπησε ο Επίσκοπος Νεαπόλεως κ. Πορφύριος. Ο Μουφτής της Κύπρου Δρ. Talip Atalai εκπροσώπησε τη μουσουλμανική κοινότητα. Ομιλήτρια ήταν και η κα. Diana Alai εκπρόσωπος Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων στα Ηνωμένα Έθνη. Συντονιστής της συζήτησης ήταν ο Dr. Heiner Bielefeldt, Ειδικός Εισηγητής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Θρησκευτική Ελευθερία των Ηνωμένων Εθνών. Μέρος επίσης έλαβαν η κα. Salpy Weiderud, Συντονίστρια του διαλόγου των Θρησκευτικών Ηγετών στην Κύπρο και ο πρέσβυς της Σουηδίας στα Ηνωμένα Έθνη στη Γενεύη κ. Jan Knutsson. Στην εκδήλωση παρέστη και παρενέβη και ο πρέσβυς της Κυπριακής Δημοκρατίας στα Ηνωμένα Έθνη (Γενεύη) κ. Ανδρέας Ιγνατίου, όπως επίσης εκπρόσωποι άλλων πρεσβειών, οργανώσεων και δημοσιογράφοι.

Τόσο οι ομιλητές, όσο και ο συντονιστής της εκδήλωσης παρουσίασαν την κατάσταση της θρησκευτικής ελευθερίας στην Κύπρο κατά τα τελευταία χρόνια και του έργου του διαλόγου των Θρησκευτικών Ηγετών που πραγματοποιείται στην Κύπρο τα τελευταία πέντε χρόνια υπό την αιγίδα της Σουηδικής Πρεσβείας στην Κύπρο. Τονίστηκαν το καλό κλίμα διεξαγωγής του διαλόγου και τα πρακτικά αποτελέσματά του. Υπογραμμίστηκε η ανάγκη συνέχισης και ενδυνάμωσής του, καθώς και η αναγκαιότητα συνέχισης της ορατής παρουσίας των Ηνωμένων Εθνών σε αυτόν. Η καλή πορεία του διαλόγου των Θρησκευτικών Ηγετών βοηθεί και ενισχύει το διάλογο διαπραγμάτευσης των ηγετών των δύο κοινοτήτων. Οι θρησκευτικοί ηγέτες εργάζονται για την αποκατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της θρησκευτικής ελευθερίας. Η επιτυχία τους θα βοηθήσει την ταχύτερη εξεύρεση βιώσιμης και λειτουργικής λύσης του κυπριακού προβλήματος. Θα αποτελέσει επίσης παράδειγμα στην σπαρασσόμενη από εμφύλιες συγκρούσεις στον χώρο της Μέσης Ανατολής, που έχουν δυστυχώς και θρησκευτικό χαρακτήρα.

Το κείμενο της εισήγησης του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Νεαπόλεως κ. Πορφυρίου παρατίθεται αυτούσιο όπως αναγνώστηκε από τον ίδιο στην εκδήλωση:

«Επιτρέψατε μου κατ’ αρχάς να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες προς το Γραφείο της Ειδικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα το οποίο οργάνωσε την σημερινή εκδήλωση και την ευγενή του πρόσκληση, προς τον Ειδικό Εισηγητή για τα ανθρώπινα δικαιώματα Dr. Heiner Bielefeldt ο οποίος προεδρεύει σ’ αυτό το ιστορικό γεγονός, καθώς και τον εξοχώτατο πρέσβυ της Σουηδίας κ. Jan Knutsson για την οικονομική στήριξη της Σουηδικής κυβέρνησης τόσο στην υλοποίηση της σημερινής εκδήλωσης όσο και στον διάλογο των θρησκευτικών ηγετών που πραγματοποιείται στην Κύπρο τα πέντε τελευταία χρόνια. Ευχαριστώ επίσης τους εντίμους συνομιλητές, τον Dr. Talip Atalay and Mrs Diane Alai καθώς και όλους εσάς για την παρουσία και συμμετοχή σας στην εκδήλωση. Εύχομαι και προσεύχομαι η σημερινή μας συνάντηση να είναι επωφελής και καρποφόρα όσον αφορά την αποκατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της θρησκευτικής ελευθερίας στην πατρίδα μου την Κύπρο.

Η χώρα μου που βρίσκεται στην νοτιοανατολική γωνιά της Μεσογείου, είναι το σταυροδρόμι τριών ηπείρων. Χαρακτηρίζεται από την πολυπολιτισμικότητα της αφού στο πέρασμα των δέκα χιλιάδων χρόνων της ιστορίας της στο νησί πέρασαν ως κατακτητές ή κατοίκησαν Έλληνες, Ασσύριοι, Πέρσες, Αιγύπτιοι, Ρωμαίοι, Φράγκοι, Βενετοί, Τούρκοι, Αρμένιοι, Μαρωνίτες και Άγγλοι. Πληθυσμιακά, πριν το 1974 το 82% των κατοίκων ήταν Ελληνοκύπριοι. Σ’ αυτούς συγκαταλέγονταν οι μικρές κοινότητες των Μαρωνιτών, Αρμενίων και Λατίνων. Το υπόλοιπο 18% ήταν Τουρκοκύπριοι. Θρησκευτικά οι Ελληνοκύπριοι είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, οι Μαρωνίτες και Λατίνοι Καθολικοί, οι Αρμένιοι είναι μέλη της Αρμενικής Εκκλησίας και οι Τουρκοκύπριοι, είναι μουσουλμάνοι στην πλειοψηφία τους σιήτες. Σήμερα στο νησί υπάρχουν ακόμα και άλλες χριστιανικές ομολογίες (Αγγλικανοί, Προτεστάντες, Μάρτυρες του Ιεχωβά) καθώς και άλλες θρησκείες, Εβραίοι, Μπαχάι, Βουδιστές, Ινδουιστές. Ο καθένας έχει τους δικούς του χώρους λατρείας και εξασκεί ελεύθερα τα θρησκευτικά του δικαιώματα.

Οι άνθρωποι ζούσαν ειρηνικά για πολλές δεκαετίες χωρίς να έχουν, οποιαδήποτε μεταξύ τους θρησκευτική σύγκρουση. Αντίθετα μάλιστα στις μεγάλες εορτές του χριστιανισμού (Πάσχα, Χριστούγεννα) και στις αντίστοιχες μουσουλμανικές (Μπαϊράμι) αντάλλασαν χριστιανοί και μουσουλμάνοι μεταξύ τους επισκέψεις, δώρα και ευχές.

Η διαίρεση έχει χαρακτήρα πολιτικό και πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 1974, φέτος δυστυχώς συμπληρώνονται σαράντα χρόνια, με την εισβολή και κατοχή από τα τουρκικά στρατεύματα του 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Από τότε μέχρι τον Απρίλιο 2003 που άνοιξαν τα οδοφράγματα στη νεκρή ζώνη, οι Ελληνοκύπριοι ζούσαν στο νότιο τμήμα του νησιού και οι Τουρκοκύπριοι στο βόρειο χωρίς καμία ουσιαστική επικοινωνία. Από τις χιλιάδες εγκλωβισμένων Ελληνοκυπρίων το 1974 στην χερσόνησο της Καρπασίας και των Μαρωνιτών σε 3 χωριά στα δυτικά, σήμερα ζουν μόνο μερικές εκατοντάδες.

Με το νέο αυτό επικοινωνιακό δεδομένο μπορέσαμε να διαπιστώσουμε πλέον επί τόπου και να δούμε το μέγεθος της καταστροφής και της λεηλασίας που είχαν υποστεί οι χριστιανικοί χώροι λατρείας και τα κοιμητήρια μας. Μόνο τα Ορθόδοξα χριστιανικά μνημεία είναι πέραν των 570, ενώ υπάρχουν και άλλα των Μαρωνιτών και Αρμενίων. Την τραγικότητα της κατάστασης περιέγραψε στην έκθεση αναφοράς του (24/12/2012) και ο κ. Heiner Bielefeldt μετά την αποστολή του στην Κύπρο τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2012. Όλοι οι ναοί, εκτός από 12 που μετατράπηκαν σε μουσεία, απογυμνώθηκαν από όλο τον διάκοσμο και εξοπλισμό τους. Πολλές χιλιάδες εικόνων, τοιχογραφιών, ψηφιδωτών, ιερών σκευών, λειτουργικών βιβλίων κλάπηκαν και πολλά από αυτά εξήχθηκαν παράνομα στο εξωτερικό για να πουληθούν σε δημοπρατικούς οίκους, γκαλερύ και συλλέκτες. Τουλάχιστον 80 εκκλησίες μετατράπηκαν σε τζαμιά, 50 βρίσκονται μέσα σε στρατόπεδα ή στρατιωτικές ζώνες του τουρκικού στρατού. Άλλες μετατράπηκαν σε αποθήκες, στάβλους, πολιτιστικά, αθλητικά και νεανικά κέντρα. Κάποιες άλλες καταστράφηκαν με μπουλντόζες. Τα κοιμητήρια έγιναν αντικείμενα βανδαλισμών, σταυροί και ταφόπλακες διαλύθηκαν χωρίς κανένα σεβασμό.

Στα χωριά που ζουν οι εγκλωβισμένοι Ελληνοκύπριοι υπάρχουν σήμερα δύο ιερείς για τις λειτουργικές ανάγκες των χριστιανών που μόνο σε περιορισμένο αριθμό ναών μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς να έχουν προηγουμένως εξασφαλίσει γραπτή άδεια από τις de facto authorities. Στους ναούς που λειτουργούν, κατά την διάρκεια των ακολουθιών «αστυνομικοί» φωτογραφίζουν, βιντεοσκοπούν ή ηχογραφούν, παρενοχλώντας και εκφοβίζοντας τους πιστούς που συμμετέχουν. Οι άδειες για την τέλεση θρησκευτικών ακολουθιών που παραχωρούνται από τις de facto authorities είναι περιορισμένες. Αναφέρω μόνο την προσωπική μου περίπτωση που, αφού απέρριψαν πέντε αιτήσεις μου για Θεία Λειτουργία σε ναούς στο βόρειο τμήμα του νησιού, την έκτη φορά κατόπιν προσωπικής παρέμβασης του Μουφτή Dr. Talip Atalay μου επετράπη να τελέσω την Θεία Λειτουργία στις 2 Φεβρουαρίου 2014 στο ναό της Παναγίας στο Τραχώνι.

Μεγάλος αριθμός μνημείων που παρέμειναν γυμνά και εγκαταλελειμμένα αντιμετωπίζουν σοβαρά στατικά προβλήματα και κινδυνεύουν να γκρεμιστούν. Τα τελευταία τρία χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση χορηγεί κατ’ έτος δύο εκατομμύρια ευρώ μέσω των Ηνωμένων Εθνών στην Τεχνική Επιτροπή Πολιτιστικής Κληρονομιάς (Διακοινοτική Επιτροπή) για την πραγματοποίηση έργων επείγουσας υποστήριξης τους.

Επίσης, τους τελευταίους μήνες, δεκαπέντε περίπου ορθόδοξες εκκλησίες καθαρίστηκαν από τους σωρούς των ακαθαρσιών και μπάζων, χάρις στην θετική ανταπόκριση του Διευθυντή του «Evqav» κ. Imbrahim Benter.

Η Εκκλησία της Κύπρου έχοντας πείρα πολλών δεκαετιών στους διαχριστιανικούς και διαθρησκειακούς διαλόγους και πιστεύοντας στα οφέλη που μπορούν να προκύψουν από αυτούς, ανταποκρίθηκε άμεσα στην πρωτοβουλία που εκδηλώθηκε από το Religious Social Democrats Party της Σουηδίας και τέθηκε υπό την αιγίδα της Σουηδικής πρεσβείας στην Κύπρο. Αυτό έγινε το 2009 στο Σπίτι της Συνεργασίας εντός της νεκρής ζώνης στην Λευκωσία. Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κ. Χρυσόστομος ΙΙ ξεκίνησε τις συναντήσεις με τον προκάτοχο του σημερινού Mufti Mr. Talip Atalay, Mufti Mr. Yusuf Suicmez. Συντονιστές είναι ο κ. Peter Weiderud και η σύζυγος του Salpy Weiderud. Ο διάλογος διευρύνθηκε τον περσινό χρόνο με τη συμμετοχή του Αρχιεπισκόπου των Μαρωνιτών κ. Yousef Sueif και του Αρχιεπισκόπου των Αρμενίων Varouzan Hergelian. Αυτός διεξάγεται μέσα σε πολύ φιλικό κλίμα και θερμή ατμόσφαιρα. Μέσα από την πορεία του χρόνου έχει οικοδομηθεί εμπιστοσύνη και κατανόηση στα προβλήματα της κάθε πλευράς. Θα θέλαμε να αναφέρουμε κάποια ενδεικτικά αποτελέσματα του διαλόγου των θρησκευτικών ηγετών που ωφέλησαν τον κυπριακό λαό. Με τη μεσολάβηση του Dr. Talip Atalay προς τις de facto authorities:

α) Καταργήθηκε το εισιτήριο εισόδου που επέβαλαν οι de facto authorities στην Μονή του Αποστόλου Ανδρέα για τους χριστιανούς προσκυνητές.

β) Κατέστη δυνατή η διέλευση του Επισκόπου Καρπασίας κ. Χριστοφόρου τον Οκτώβριο του 2013 από το οδόφραγμα και η τέλεση Θείας Λειτουργίας στην Μονή του Αποστόλου Ανδρέα τον Νοέμβριο του ίδιου έτους.

γ) Χορηγήθηκε σε μας άδεια για να τελέσουμε την Θεία Λειτουργία στο ναό Παναγίας στο Τραχώνι στις 2 Φεβρουαρίου 2014.

Με την μεσολάβηση του Αρχιεπισκόπου Κύπρου προς τις αρμόδιες αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας:

α) Κατέστη δυνατή η μεταφορά περσικών χαλιών από το βόρειο τμήμα του νησιού στο τέμενος Χαλά Σουλτάν Τεκέ στην Λάρνακα.

β) Στον ίδιο ιερό χώρο παραχωρήθηκαν στον εκεί υπεύθυνο ιμάμη, χώροι υγιεινής και γραφείο.

γ) Τον Οκτώβριο του 2013 οι αρχές της Δημοκρατίας επέτρεψαν κατ’ εξαίρεση την διέλευση του Μουφτή της Κύπρου Dr. Talip Atalay από το οδόφραγμα και την μετάβαση του στο τέμενος Χαλά Σουλτάν Τεκέ στην Λάρνακα και σε άλλο στη Λευκωσία. Τον Μουφτή παρέλαβε και συνόδευσε προσωπικά ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κ. Χρυσόστομος ΙΙ.

Αξίζει να αναφέρουμε επίσης τη πρωτοβουλία στον διάλογο των θρησκευτικών ηγετών για τους νέους της Κύπρου που πραγματοποιήθηκε με σχετική επιτυχία το καλοκαίρι του 2011.

Είχαμε επίσης την ευκαιρία σε συνάντηση των θρησκευτικών ηγετών που πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2013 να έχουμε μαζί μας τον Dr. Heiner Bielefeldt, Special Rapporteur των Ηνωμένων Εθνών ο οποίος χαιρέτησε και ενεθάρρυνε τον διεξαγόμενο διάλογο. Θα θέλαμε για ακόμη μία φορά να τον ευχαριστήσουμε για την εξαιρετική δουλειά του για τις θρησκευτικές ελευθερίες και πεποιθήσεις στον κόσμο και ιδιαιτέρως στην Κύπρο.

Τέλος μέσα στα πλαίσια του διαλόγου ο πρέσβυς της Σουηδίας στην Κύπρο κ. Klas Gierow παρέθεσε στις 26 Φεβρουαρίου 2014 γεύμα στους θρησκευτικούς ηγέτες καθώς και στον εκπρόσωπο των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο Mrs Liza Butenheim. Στο τέλος οι θρησκευτικοί ηγέτες εξέδωσαν κοινή δήλωση με την οποία χαιρέτησαν το κοινό ανακοινωθέν των κ. Αναστασιάδη και Έρογλου και υπογράμμισαν ότι το απαράδεκτο status quo στην Κύπρο πρέπει να τερματισθεί και να γίνουν σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις ελευθερίες.

Κλείνω την εισήγησή μου εκφράζοντας την πεποίθηση ότι ο ρόλος της θρησκείας και των θρησκευτικών ηγετών για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος είναι εξαιρετικά μεγάλης σημασίας. Γι αυτό και ο διάλογος των θρησκευτικών ηγετών στην Κύπρο δεν είναι πολυτέλεια, αλλά επιτακτική ανάγκη. Γι αυτό ως Εκκλησία της Κύπρου τον στηρίζουμε με όλες μας τις δυνάμεις. Η καλή του συνέχεια και καρποφόρα πορεία εγγυάται την επίσπευση της αποκατάστασης της θρησκευτικής ελευθερίας στο νησί και την συντομότερη επίλυση του προβλήματος. Η δική σας βοήθεια και υποστήριξη σε αυτόν με οποιονδήποτε τρόπο είναι πολύτιμη και ευπρόσδεκτη».

Πηγή: Γραφείο της Εκκλησίας της Κύπρου στους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς