Αρχιερατική Θεία Λειτουργία ύστερα από 40 Χρόνια στον Αρχάγγελο Γιαλούσας

Αναστάσιμο χαρακτήρα είχε η Θεία Λειτουργία, η πρώτη μετά από περίπου 40 χρόνια, στον ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στην κατεχόμενη Γιαλούσα, ανήμερα της ανάμνησης του «εν Χώναις θαύματος» του Αρχαγγέλου. Στις 6 Σεπτεμβρίου του 1973 τελέστηκε η τελευταία μεγάλη Λειτουργία. Στον ναό τελούνταν όμως Θείες Λειτουργίες μέχρι τα τέλη του 1976, όταν έφυγαν από την Γιαλούσα οι τελευταίοι εγκλωβισμένοι από το 1974 Ελληνοκύπριοι.

Τον αναστάσιμο χαρακτήρα της σημερινής Θείας Λειτουργίας υπογράμμισε στο θεολογικά μεστό κήρυγμα του ο Επίσκοπος Καρπασίας Χριστοφόρος, ο οποίος ευχήθηκε στο εκκλησίασμα: «Χριστός Ανέστη, αδελφοί μου, στις καρδιές μας και στην πατρίδα μας». 

Με τον Επίσκοπο Χριστοφόρο συλλειτούργησαν ο Οικονόμος Ζαχαρίας, ο οποίος για 41 χρόνια ζει εγκλωβισμένος στο Ριζοκάρπασο και με την παρουσία του στηρίζει πνευματικά τους περίπου 300 εγκλωβισμένους της Καρπασίας και διέσωσε την Μονή του Αποστόλου Ανδρέα και τις εκκλησίες του Αγίου Συνεσίου, της Αγίας Τριάδας και του Αγίου Θύρσου, ο πατήρ Ηλίας Παπαηλία, που γεννήθηκε στην Γιαλούσα και υπηρέτησε εκεί ως διάκονος, ακόμη ένας ιερέας και ένας διάκονος. 

Πλήθος εκτοπισμένοι Γιαλουσίτες με επικεφαλής τον κοινοτάρχη τους, Παναγιώτη Χατζηπαντελή, μετέβησαν από το ελεύθερο τμήμα της Κύπρου στην Γιαλούσα με οκτώ πούλμαν και πολλά ιδιωτικά αυτοκίνητα. Επίσης, εκκλησιάστηκαν εγκλωβισμένοι από το Ριζοκάρπασο και την Αγία Τριάδα Γιαλούσας, ανάμεσα τους ο «πατέρας», όπως τον αποκαλούν, των εγκλωβισμένων, 85χρονος Σάββας Λιασής.

Για χρόνια η εκκλησία ήταν τέμενος. Ευτυχώς, διασώθηκε, χωρίς εικόνες, το ξυλόγλυπτο τέμπλο και η Αγία Τράπεζα. Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας έγινε λιτάνευση της εικόνας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον περίβολο του ναού. 

Ο Επίσκοπος Καρπασίας Χριστοφόρος ευχήθηκε ο Θεός και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ να φωτίσουν τους ηγέτες και στις δύο κοινότητες της Κύπρου για να καταλήξουν σε «μια δίκαιη και ειρηνική λύση, ώστε να συνυπάρξουμε όλοι στην Κύπρο». 

Επεσήμανε ότι «χωρίς τον λαό του Θεού δεν υπάρχει Επίσκοπος» και τόνισε ότι με την τέλεση της Θείας Λειτουργίας «ζούμε μέσα μας την πραγματικότητα της Ανάστασης». Όπου τελείται η Θεία Λειτουργία, είπε, υπάρχει η χάρη του Θεού «και όπου είναι η χάρη του Θεού έχουμε πρώτα από όλα πνευματική Ανάσταση». Ο πνευματικά και ψυχικά αναστημένος άνθρωπος, σημείωσε, νοιώθει ελευθερία και μπορεί να ελπίζει. Επίσης, ανέφερε ότι ένας ακόμη λόγος ελπίδας και παρηγοριάς είναι ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, ο προστάτης της Γιαλούσας και όλων των ανθρώπων. 

Ο κοινοτάρχης Γιαλούσας, Παναγιώτης Χατζηπαντελής, ήταν ιδιαίτερα συγκινημένος, το ίδιο και οι συγχωριανοί του. Ο Χατζηπαντελής αναγκάστηκε με τα άλλα μέλη της οικογένειας του να φύγει από την Γιαλούσα, όταν ήταν εννιά χρονών. Θυμάται με πόνο τον Αύγουστο του 1974 και περισσότερο την μέρα που ο τουρκικός στρατός συγκέντρωσε έξω από την εκκλησία του Αρχαγγέλου, όλους τους κατοίκους. Πολλούς άνδρες τους πήραν αιχμαλώτους, ανάμεσα τους και ο πατέρας του. Δεν τον ξαναείδε. Πριν από ένα χρόνο βρέθηκαν τα λείψανα του σε ομαδικό τάφο. Στο χωριό μας, είπε, γινόταν μεγάλο πανηγύρι, που κρατούσε σχεδόν μια βδομάδα, με προσκυνητές από την Καρπασία και άλλα μέρη της Κύπρου. Ο κ. Χατζηπαντελής διηγήθηκε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ μια συγκλονιστική εμπειρία. «Φέτος, την Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος, ήρθα με δύο φίλους στο χωριό. Πριν φύγουμε, περάσαμε από την εκκλησία. Όταν στάθηκα μπροστά στην κλειστή είσοδο, ένιωσα να ευωδιάζει θυμίαμα. Ρώτησα τους φίλους, αν νιώθουν το ίδιο, αλλά η απάντηση ήταν αρνητική». Την επομένη ανέφερε αυτό που έζησε στον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο, του οποίου , όπως μας είπε, η απάντηση ήταν: «είναι σημάδι του Αρχαγγέλου για να λειτουργηθεί η εκκλησία Του». Έτσι, συνέχισε ο κ. Χατζηπαντελής, αρχίσαμε με τον Επίσκοπο Χριστοφόρο τις προσπάθειες για την τέλεση της σημερινής Λειτουργίας και η οριστική απάντηση από την τουρκοκυπριακή πλευρά δόθηκε την περασμένη Πέμπτη. Προχθές ο κ. Χατζηπαντελής με μια ομάδα εθελοντών πήγαν να καθαρίσουν και να ευπρεπίσουν την εκκλησία. Όταν τελείωσαν ο θεολόγος Γιώργος Χριστοδούλου τους κάλεσε να ψάλλουν το απολυτίκιο του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και άναψε καρβουνάκια με θυμίαμα, που είχε πάρει από την εκκλησία ο μακαρίτης σήμερα παππούς του. «Η ευωδία του θυμιάματος ήταν ίδια με εκείνη που ένιωσα, όταν πριν μήνες βρέθηκα μπροστά στην κλειστή είσοδο της εκκλησίας», κατέληξε ο Παναγιώτης Χατζηπαντελής.

Μετά την Λειτουργία ο Επίσκοπος Χριστοφόρος, οι ιερείς και ο κ. Χατζηπαντελής συναντήθηκαν με τον Τουρκοκύπριο κοινοτάρχη Γιαλούσας, ένα νέο και ευγενή άνδρα, τον οποίο ευχαρίστησαν, γιατί συνέβαλε για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας.

Ο π. Ηλίας Παπαηλίας μας είπε ότι τέτοιες μέρες η κοσμοσυρροή ήταν πολύ μεγάλη. Τα αισθήματα του ανάμεικτα: πόνος, θλίψη, χαρά. «Κρατώ τις αναμνήσεις από την Γιαλούσα, που έζησα και παρακαλώ το Θεό να με αξιώσει να έλθω και πάλι να ζήσω εδώ», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Πολλές εικόνες από τον Αρχάγγελο και την Αγία Μαρίνα τις διέσωσε και τις πέρασε στις ελεύθερες περιοχές ο π. Ηλίας με συγχωριανούς του, βάζοντας σε κίνδυνο την ζωή τους. Για να μην γίνουμε αντιληπτοί από τους Τούρκους αντικαθιστούσαμε τις παλαιές εικόνες των εκκλησιών με νεότερες, μας είπε.

Λίγο πιο πέρα από την εκκλησία στέκει ακόμη ερημωμένο το διώροφο σπίτι της οικογένειας Παντελίδη, που κτίστηκε, όπως αναγράφεται στην εξώθυρα το 1931. Ο Ηλίας Παντελίδης με τον αδελφό και τις δύο αδελφές του ήταν σήμερα στην Γιαλούσα. Τέλεσαν το εξάμηνο μνημόσυνο της μητέρας τους, που ήταν προγραμματισμένο να γίνει στην Λευκωσία. Το ισόγειο του σπιτιού είναι γεμάτο με ακαθαρσίες πουλιών. Η Αρετή Παντελίδη μας έδειξε ένα κατάστημα, λίγα μέτρα από το σπίτι της. Ήταν της οικογένειας και θα γινόταν Φαρμακείο, γιατί το 1974 ήταν στο τελευταίο έτος της Φαρμακευτικής. Μετά την τουρκική εισβολή δεν μπόρεσε να γυρίσει στην Γιαλούσα. Το κατάστημα όμως έγινε φαρμακείο, όχι από την ίδια, αλλά από ένα από τους Τουρκοκύπριους, που τους εγκατέστησαν στο χωριό. 

Ο καθηγητής Θεολογίας, Γιώργος Χριστοδούλου, έφυγε από την Γιαλούσα, όταν ήταν μαθητής στην Δευτέρα Γυμνασίου. Η εκκλησία του Αρχαγγέλου, είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, τυπολογικά είναι συνεπτυγμένος σταυροειδής ναός με τρούλο. Ο αρχικός ναός είναι κτίσμα του 10ου με 11ο αιώνα μ.Χ. Υπήρχαν εξαιρετικές τοιχογραφίες, οι οποίες τα νεώτερα χρόνια καλύφθηκαν με επίχρισμα ασβέστη. Διασώζεται σε κακή κατάσταση μόνο μία του Αρχαγγέλλου Μιχαήλ. Αν γίνουν έργα αποκατάστασης, θα αποκαλυφθούν και άλλες, λέει ο κ. Χριστοδούλου και σημειώνει ότι στον αρχικό ναό έγιναν δύο προσθήκες, μια τον 16ο αιώνα και η άλλη τον 19ο αιώνα. 

«Σήμερα ένιωσα μεγάλο δέος. Είμαστε, όπως λέει ο ψαλμός, παρηγορημένοι. Πιστεύω ότι υπάρχει πρόσφορο έδαφος και θα μπορούμε κατά διαστήματα να λειτουργούμε τον ναό μας», συμπλήρωσε ο κ. Χριστοδούλου.

Αριστείδης Βικέτος, ΑΠΕ-ΜΠΕ