Εγκύκλιος της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Κύπρου για τα θέματα παιδείας

Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κ. Χρυσόστομος με εγκύκλιό του προς το Χριστεπώνυμο Πλήρωμα και η οποία διαβάστηκε σήμερα σε όλους τους ιερούς ναούς, εκφράζει τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς του γύρω από τη φιλοσοφία των νέων αναλυτικών προγραμμάτων που έχουν τεθεί ήδη σε εφαρμογή στα σχολεία της πατρίδας μας.

Ο Μακαριώτατος καλεί την Κυβέρνηση και ειδικότερα τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού να προβεί στη ριζική αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμάτων στα σχολεία και κυρίως εκείνο των Νέων Ελληνικών, ούτως ώστε να διασφαλιστεί η ελληνική, χριστιανική και δημοκρατική παιδεία του λαού μας.

Στην συνέχεια φιλοξενείται ολόκληρη η Συνοδική Εγκύκλιος:

Τέκνα εν Κυρίω αγαπητά,

Μέσα στην πολύμορφη κρίση που επηρεάζει όλες τις πτυχές της ζωής και όλα τα στρώματα του λαού κρίνουμε αναγκαίον εν όψει της νέας σχολικής χρονιάς να απευθυνθούμε προς όλους, το πλήρωμα της Εκκλησίας, και να σας καταστήσουμε κοινωνούς των ανησυχιών και των προβληματισμών μας γύρω από τη φιλοσοφία των νέων αναλυτικών προγραμμάτων στα σχολεία μας.

Γίνεται από όλους αποδεκτό ότι η Παιδεία αποτελεί στην πράξη τον προγραμματισμό της Πολιτείας για το τι είδους πολίτη θέλει να πλάσει. Η Πολιτεία φροντίζει, προς το σκοπό αυτό, ώστε ο κάθε μαθητής της μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος να αποκτήσει ορισμένες γνώσεις για το κάθε αντικείμενο, να αναπτύξει ορισμένες δεξιότητες, χρήσιμες για τον σύγχρονο κόσμο, αλλά επίσης να διαμορφώσει συγκεκριμένες στάσεις, συμπεριφορές και αξίες.

Ειδικά στην Κύπρο ο άξονας των αξιών, σύμφωνα και με το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, πρέπει να έχει σχέση με το δημοκρατικό μας πολίτευμα αλλά επίσης και με την εθνική μας καταγωγή και τη θρησκευτική ταυτότητά μας. Σκοπός, επομένως, της Παιδείας μας είναι να διαμορφώσει ελεύθερους και δημοκρατικούς πολίτες αλλά και να δώσει πορεία ζωής στους Έλληνες της Κύπρου που είναι ταυτόχρονα Ορθόδοξοι Χριστιανοί, χωρίς να αποκλείει, βεβαίως, αυτής της Παιδείας και οποιονδήποτε άλλον το επιθυμεί.

Ακριβώς εδώ, στον τομέα των αξιών, έχουμε τη γνώμη ότι τα αναλυτικά προγράμματα χρειάζονται, πρώτα, εμπλουτισμό και αναθεώρηση. Κάνουν λόγο για ανάπτυξη της δημοκρατικότητας των μαθητών μας και αποσιωπούν  εντελώς την ελληνικότητα και την ορθόδοξη χριστιανική τους ταυτότητα. Δεν μπορούμε ασφαλώς να δεχθούμε αυτόν τον αποκλεισμό. Δεν αρκεί μόνο να δημιουργήσουμε μιαν κοινωνία ελευθέρων και δημοκρατικών πολιτών. Χρειαζόμαστε μιαν κοινωνία με ταυτότητα. Και αυτή η ταυτότητα δεν μπορεί να είναι άλλη από την ελληνική και την ορθόδοξη. Η πολυπολιτισμική κοινωνία, με την έμφαση που δίνει στην ετερότητα, δεν καταργεί την ταυτότητα. Αντιθέτως, η ετερότητα είναι γόνιμη ευκαιρία για να συνειδητοποιηθεί σαφέστερα η ταυτότητα. Οι δύο έννοιες δεν είναι αλληλοαποκλειόμενες αλλά αλληλοσυμπληρούμενες. Η ιστορία διδάσκει ότι οι λαοί που χάνουν την πολιτική τους ελευθερία μπορούν σε κάποια στιγμή να απελευθερωθούν. Λαοί που καταντούν στην οικονομική χρεοκοπία είναι δυνατόν να επανεύρουν την οικονομική τους ικμάδα. Λαοί όμως που χάνουν την πολιτιστική τους φυσιογνωμία μοιραία οδηγούνται στην εξαφάνιση.

Όσον αφορά το μάθημα των Θρησκευτικών και τον κίνδυνο να απολέσει τη δυνατότητα μόρφωσης Χριστού στις καρδιές των Ελληνοπαίδων, από την προσπάθεια μετατροπής του σε θρησκειολογικό, καθώς και την υποβάθμιση του, με την εύκολη απαλλαγή των μαθητών από αυτό, κοινοποιήσαμε τις θέσεις μας σε πρόσφατη ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου. Τονίσαμε επίσης τις ολέθριες επιπτώσεις από τη  επιχειρούμενη μετατροπή του μαθήματος της Ιστορίας σε ιδεολογικό-πολιτικό.

Οι  ανησυχίες μας εστιάζονται σήμερα στα όσα διαλαμβάνει το αναλυτικό πρόγραμμα διδασκαλίας της νέας ελληνικής γλώσσας που τέθηκε ήδη σε εφαρμογή. Έχουμε τη γνώμη ότι το γλωσσικό μάθημα θα πρέπει να είναι επικεντρωμένο στην αποτελεσματική διδασκαλία της νεοελληνικής κοινής. Αντ' αυτού το αναλυτικό δίνει μεγάλη βαρύτητα στο τοπικό μας ιδίωμα. Και το πιο σοβαρό: ούτε καν αναφέρει ποια γλωσσική μορφή είναι η επίσημη και ποια είναι η ανεπίσημη! Αυτό το στοιχείο συνδέεται άμεσα με αυτό που είχαμε επισημάνει σε παλαιότερη εγκύκλιο μας, ότι δηλαδή τελευταία παρατηρείται μια προσπάθεια για αναγωγή του τοπικού μας ιδιώματος σε επίσημη γλώσσα! Αν ευοδωθεί η προσπάθεια αυτή, θα διασπαστεί η ενιαία ελληνική μας γλώσσα και παραλλήλως προς την ελληνική γλώσσα, θα δημιουργηθεί μια «κυπριακή γλώσσα», η οποία θα είναι μεν ελληνογενής (πβ. τις λατινογενείς γλώσσες), όχι όμως ελληνική! Και αφού η γλώσσα είναι ένας σημαντικότατος παράγοντας με τον οποίο διαμορφώνεται η εθνική συνείδηση θα δημιουργηθεί «κυπριακή εθνική συνείδηση» η οποία σαφώς θα είναι διακεκριμένη από την ελληνική εθνική συνείδησή μας».

Το ότι το νέο αναλυτικό υποβαθμίζει την ελληνική μας γλώσσα νομίζουμε ότι είναι άμεσα συναρτημένο με την παιδαγωγική του προσέγγιση, τον λεγόμενο κριτικό εγγραμματισμό. Σύμφωνα με αυτό ρεύμα, η ελληνική μας γλώσσα στην Κύπρο καθώς επίσης και η ορθόδοξή μας πίστη και η εν γένει ελληνικότητά μας και άλλες αξίες του λαού μας είναι κυρίαρχες ιδεολογίες, οι οποίες δήθεν ενσαρκώνουν τα συμφέροντα κάποιων ισχυρών κοινωνικών ομάδων ενώ ταυτόχρονα καταπιέζουν άλλες κοινωνικά ομάδες! Καλούνται λοιπόν με αυτό τον τρόπο οι μαθητές να τις αμφισβητήσουν και να τις αποδομήσουν! Επίσης ο κριτικός εγγραμματισμός υιοθετεί μια μέθοδο προσέγγισης της γλώσσας και των κειμένων που στηρίζεται στις σχέσεις εξουσίας: επισημαίνει τις σχέσεις εξουσίας, τις αποκαλύπτει, τις αμφισβητεί, τις αναδομεί. Εφαρμοζόμενη αυτή η προοπτική σε μια κοινωνία ήδη βαθιά διαιρεμένη από τη δράση των κομμάτων, θα προκαλέσει ακόμη εντονότερες έριδες και προστριβές.

Τέκνα εν Κυρίω αγαπητά,

Στους δύσκολους καιρούς που ζούμε, με τις πιέσεις που ως Κυπριακός Ελληνισμός δεχόμαστε, χρειαζόμαστε Παιδεία που να καλλιεργεί αίσθηση ταυτότητας, όχι να την καταστρέφει. Χρειαζόμαστε Παιδεία που να ενισχύει την κοινωνική συνοχή, όχι να την αποδομεί. Χρειαζόμαστε Παιδεία που να μας φέρνει σε επαφή με την Ευρώπη, όχι με τον επαρχιωτισμό.

Με αυτές τις σκέψεις καλούμε την Κυβέρνηση και ειδικότερα τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού να προβεί στη ριζική αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμάτων ως προς τις πιο πάνω παραμέτρους και ειδικότερα του αναλυτικού της νέας ελληνικής, ώστε να διασφαλιστεί η ελληνική, χριστιανική και δημοκρατική παιδεία του λαού μας. Διαβεβαιώνουμε ότι η Εκκλησία θα στηρίζει κάθε προσπάθεια εκπαιδευτική που θα κινείται προς αυτή την κατεύθυνση.

Επικαλούμενοι την Χάριν και ευλογία του εν Τριάδι Θεού ημών σε όλους, ιδιαίτερα στους εκπαιδευτικούς και μαθητές μας διατελούμεν

Μετ’ ευχών διαπύρων

+ Ο Κύπρου Χρυσόστομος

και οι συν εν εμοί αδελφοί