Οσία Φωτεινή η Κυπρία

Ανάμεσα στο πλήθος των οσιακών μορφών, που με τους ασκητικούς ιδρώτες, τα ρεύματα των δακρύων της κατανύξεως και τους λοιπούς θεοφιλείς καμάτους τους άρδευσαν και αγίασαν, απ’ άκρη σ’ άκρη, την φιλάγια της Κύπρου γη, είναι γνωστή και μία μικρή σε αριθμό ομάδα Αγίων γυναικών. Και γι’ αυτές πάλιν ελάχιστα, κατά κανόνα, βιογραφικά στοιχεία έφθασαν μέχρις εμάς, όσα, Προνοία Θεού, διασώθηκαν από τον πανδαμάτορα χρόνο και τις ποικίλες ιστορικές περιπέτειες του πολύπαθου νησιού μας.

Ξεχωριστή θέση μεταξύ τους, με μια παγκύπρια τιμή και ακτινοβολία, κατέχει αναμφίβολα η Αγία Φωτεινή η Καρπασίτιδα, η γνωστή στο λαό και ως Αγία Φωτού. Έζησε κατά την πρώιμη μάλλον βυζαντινή εποχή, αλλά δυστυχώς δεν γνωρίζουμε σήμερα τα σχετικά με τον βίο της.

Σύμφωνα με τοπική παράδοση, η φωτώνυμη αυτή Οσία καταγόταν από την αρχαία πόλη του Καρπασίου. Αυτό που είναι με βεβαιότητα γνωστό, είναι ότι διήλθε τον ασκητικό της βίο σ’ ένα ευρύχωρο λαξευτό υπόγειο σπήλαιο μέσα στο σημερινό χωριό Άγιος Ανδρόνικος Καρπασίας. Το σπήλαιο τούτο, που διατηρείται σε εξαίρετη γενικά κατάσταση μέχρι και τις μέρες μας, είναι πιθανόν να προϋπήρξε της Αγίας Φωτεινής, και ίσως παραπέμπει σε πρωτοχριστιανικούς ή και πρωτοβυζαντινούς χρόνους. Σ’ αυτό υπάρχουν εσωτερικές προεκτάσεις, υπό μορφή σηράγγων, διασώζονται δε και λαξευμένες εσοχές στα τοιχώματα για την τοποθέτηση λύχνων.

Στο πιο πάνω, λοιπόν, σπήλαιο (στο χωριό Άγιος Ανδρόνικος) αγωνίστηκε ασκητικά η Οσία, με νηστεία, αγρυπνία, προσευχή, αγνότητα, ταπεινοφροσύνη, υπομονή και τις άλλες ευαγγελικές αρετές, με τις οποίες κατέστη πάμφωτο σκεύος Θεού, δοχείο των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος, φωτοφόρα και φωτόμορφη. Κατάμεστη των καρπών της αγιότητας, κοιμήθηκε εν Κυρίω και τάφηκε στο ασκητήριό της. Ο τάφος της, που βρίσκεται στο δυτικό μέρος του σπηλαίου, παρέμεινε για αιώνες αγνοημένος. Για πρώτη φορά εντοπίσθηκε μετά από θεία αποκάλυψη, κατά το πρώτο μισό του 15ου αιώνα, σύμφωνα με τη σύγχρονη μαρτυρία του γνωστού Κυπρίου μεσαιωνικού χρονογράφου Λεοντίου Μαχαιρά. Τούτο ήταν ασφαλώς οικονομία Θεού, για να παρηγορήσει τους υπόδουλους τότε Κυπρίους από τα δεινά της παπικής Φραγκοκρατίας και να τους στηρίξει στην Ορθόδοξη πίστη.

Έκτοτε η Αγία Φωτεινή και μέχρι τις μέρες μας, ενεργεί πλείστα όσα θαύματα σ’ αυτούς που με πίστη προσέρχονται και προσεύχονται σ’ αυτήν. Κατ’ εξαίρεση έλαβε, κατά την επωνυμία της, τη Χάρη της θεραπείας των ποικίλων οφθαλμικών παθήσεων, μάλιστα των τυφλώσεων, χορηγώντας άφθονα τις ιάσεις με το νερό του αγιάσματός της. Το πηγάδι του περιωνύμου αυτού αγιάσματος βρίσκεται στο άκρο λαξευμένης προς τα βόρεια του σπηλαίου σήραγγας. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, το αγίασμα αυτό στέρεψε το 1974, μετά την τουρκική εισβολή, ένεκα της βεβήλωσης του χώρου από τους Τούρκους.

Πέραν της μαρτυρουμένης χρήσης του σπηλαίου τούτου ως ναού, ήδη από τα χρόνια της στυγνής υποδουλώσεως της Κύπρου μας στους αιρετικούς παπικούς Φράγκους, αλλά και μέχρι πρόσφατα (το έτος 1974), ο χώρος αυτός προηγουμένως λειτούργησε πιθανότατα και ως Μονή. Αργότερα (ίσως επί τουρκοκρατίας) λειτούργησε πάνω και πέριξ του σπηλαίου μικρή ανδρώα Μονή, που διαλύθηκε περί το τέλος του 19ου αιώνα. Ο ναός, που βρίσκεται σήμερα πάνω από το σπήλαιο, κτίσθηκε επί αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσάνθου (1767-1810), λειτουργούσε δε προ της εισβολής ως ο ενοριακός ναός του χωριού Άγιος Ανδρόνικος.

Εξαιτίας των ποικίλων ιστορικών της Κύπρου περιστάσεων, ο τάφος της Οσίας προφανώς καλύφθηκε (ίσως κατά την αιρετική παπικο-Ενετοκρατία ή την αλλόθρησκη Τουρκοκρατία) προς αποφυγή σύλησης του ιερού της λειψάνου και με τα χρόνια και πάλιν λησμονήθηκε. Για δεύτερη φορά ανευρέθη επί αρχιεπισκόπου Κύπρου Σιλβέστρου (1718-1733) από τον τότε επιστάτη της Μονής της Οσίας, οικονόμο Άνθιμο. Επιθυμώντας, δηλαδή, αυτός να ευρυχωρήσει το σπήλαιο, έσκαψε προς τα δυτικά, όπου βρήκε ξανά τον τάφο και το ιερό λείψανο της Αγίας, πάνω στο οποίο υπήρχε μαρμάρινος σταυρός, που έφερε την επιγραφή· «Φωτεινή οσία, νύμφη Χριστού». Τούτο υπήρξε και πάλιν έργο της θείας Προνοίας, για τη στήριξη του Τουρκοκρατουμένου και δεινοπαθούντος πιστού λαού της Κύπρου. Αφού ειδοποιήθηκε τότε σχετικά ο αρχιεπίσκοπος Σίλβεστρος, πρόσταξε και ασφάλισαν το άγιο λείψανο μέσα στον τάφο. Αργότερα ανακομίσθησαν από εκεί τα ιερά αυτά λείψανα, κατά δε το 1974 μετακομίσθηκαν στην ιερά αρχιεπισκοπή Κύπρου.

Η μνήμη της Αγίας Φωτεινής εορτάζεται στις 2 Αυγούστου, ημέρα κατά την οποία, μέχρι και πριν την τουρκική εισβολή του 1974, ετελείτο μεγάλη πανήγυρη στο χωριό Άγιος Ανδρόνικος Καρπασίας, στην οποία μετέβαινε κατά κανόνα και ο εκάστοτε αρχιεπίσκοπος Κύπρου.

Ταις της φωτοφόρου και φωτωνύμου Οσίας αγίαις πρεσβείαις ο Θεός, φώτισον και ημών τα όμματα της ψυχής και του σώματος και ελέησον ημάς, ως μόνος Οικτίρμων. Αμήν!

π. Χαρίτων Σταυροβουνιώτης